Bezienswaardigheden Auschwitz
Wat te zien en te bezoeken tijdens een rondleiding door dit voormalig concentratiekamp
Auschwitz is een van de meest indrukwekkende en betekenisvolle plekken ter wereld. Het voormalige concentratiekamp, dat nu dient als herdenkingsplaats en museum, is een belangrijk symbool van de tragedie van de Tweede Wereldoorlog. Een bezoek aan Auschwitz is een aangrijpende ervaring die diepe indruk maakt en aanzet tot reflectie over de gebeurtenissen uit het verleden. Op deze pagina vind je een overzicht van de belangrijkste bezienswaardigheden die een inkijk bieden in de geschiedenis van deze plek, en die bijdragen aan het levend houden van de herinnering aan de slachtoffers.
Tegenwoordig bestaat Auschwitz nog steeds uit twee delen om te bezoeken: Auschwitz I, het oorspronkelijke kamp, en Auschwitz II-Birkenau, het grootste vernietigingskamp. Van het derde kamp Auschwitz III-Monowitz is er weinig overgebleven om te bezoeken. De afstand tussen Auschwitz I en Auschwitz II-Birkenau is ongeveer 3 kilometer en zijn meestal gecombineerd te bezoeken tijdens een rondleiding. Bekijk ook hier de plattegrond van Auschwitz en omgeving.
Auschwitz I-Stammlager
Auschwitz I, ook wel bekend als het Stammlager, was het eerste en hoofdcomplex van het concentratiekamp Auschwitz, gelegen in het zuiden van Polen nabij de stad Oświęcim. Vandaag de dag is het een museum en herdenkingsplaats, waar bezoekers de originele bakstenen barakken, wachttorens en het beruchte poortbord "Arbeit macht frei" kunnen zien, ter herinnering aan de gruweldaden van de Holocaust.
Arbeit macht frei
De beruchte poort met de woorden "Arbeit macht frei" bevindt zich bij de ingang van Auschwitz I. Deze woorden, die "Arbeid maakt vrij" betekenen, dienden als misleidende boodschap voor de gevangenen die door de poort het kamp binnenkwamen. Het opschrift werd cynisch gebruikt door de nazi's om de indruk te wekken dat hard werken zou leiden tot vrijheid, terwijl het in werkelijkheid symbool stond voor de wrede dwangarbeid en ontberingen die de gevangenen in het kamp moesten doorstaan.
De poort is een van de eerste beelden die bezoekers zien bij aankomst, wat meteen de toon zet voor de ingrijpende ervaring die volgt.
Gaskamer
De gaskamer van Auschwitz I, gelegen in het oorspronkelijke kamp, werd in 1941 omgebouwd van een munitieopslag naar een vernietigingsruimte waar gevangenen werden vermoord met gas. Deze gaskamer was een van de eerste opgezette van het nazi-regime en werd gebruikt voor massamoord, vooral in de beginfase van de systematische uitroeiing van Joden en andere minderheden. De slachtoffers werden verleid om de gaskamer binnen te gaan met de belofte van een "douche", maar in plaats daarvan werden ze gedood door het inademen van Zyklon B-gas.
Na de moorden werden de lichamen verbrand in een naastgelegen crematorium. Hoewel de gaskamer van Auschwitz I niet de schaal van de vernietiging bereikte die later in Auschwitz II-Birkenau plaatsvond, was het een cruciaal onderdeel van de vroege experimenten en de ontwikkeling van de massavernietigingspraktijken van de nazi's.
Crematorium
Het crematorium, gelegen naast de gaskamer, werd ontworpen om de lichamen van de slachtoffers van de moorden in de gaskamer te cremeren. Het werd in 1940 gebouwd en was een van de eerste faciliteiten in Auschwitz die werd gebruikt om de lichamen van de gevangenen te vernietigen. Na de moorden in de gaskamer werden de lichamen naar het crematorium gebracht, waar ze werden verbrand om de sporen van de moorden te verbergen. Het crematorium is nu een belangrijk onderdeel van het herdenkingsmuseum, waar bezoekers de verwoestende schaal van de misdaden kunnen begrijpen en reflecteren op de verschrikkingen die hier plaatsvonden.
Blokken met verschillende doeleinden
Het terrein bestaat uit verschillende blokken (barakken), die oorspronkelijk waren ontworpen voor de opslag van munitie maar later werden omgebouwd om de gevangenen onder te brengen. Elk blok had een specifieke functie en werd vaak gebruikt voor verschillende doeleinden, waaronder het huisvesten van gevangenen die werden ingezet voor dwangarbeid.
Sommige blokken werden ingericht als tentoonstellingsruimtes, waar de geschiedenis van Auschwitz en de verschrikkingen van de Holocaust worden gedocumenteerd, zoals in Blok 11, waar gevangenen werden vastgehouden, ondervraagd en vaak gemarteld. Andere blokken bevatten informatie over de systematische plundering van de bezittingen van de slachtoffers, zoals persoonlijke bezittingen en bagage, die door de nazi's werden gestolen. De blokken vormen samen een belangrijk onderdeel van de beleving van Auschwitz I en bieden inzicht in de gruwelijke dagelijkse realiteit voor de gevangenen.
De galg
De galg op Auschwitz I is verbonden met de executie van Rudolf Höss, de voormalige kampcommandant van Auschwitz. Höss was verantwoordelijk voor de uitvoering van de massamoorden in het kamp en speelde een cruciale rol in de oprichting van de gaskamers en crematoria. Na de oorlog werd hij gearresteerd en berecht voor zijn rol in de Holocaust. In 1947 werd hij veroordeeld tot de doodstraf door ophanging.
Zijn executie vond plaats op 16 april 1947, in de buurt van de galg in Auschwitz I, waar hij zelf eerder de moorden had georganiseerd. Zijn dood werd symbolisch voor de gerechtigheid die na de oorlog werd gebracht aan de nazi-architecten van de Holocaust.
De Executiemuur
De executiemuur gelegen nabij Blok 11, is een van de meest aangrijpende en symbolische plaatsen binnen het kamp. Deze muur werd gebruikt voor de executies van gevangenen die door de nazi's als 'gevaarlijk' werden beschouwd, zoals politieke gevangenen, verzetsleden, en andere personen die de orde in het kamp zouden verstoren. Tussen 1941 en 1944 vonden hier talloze fusillades plaats, waarbij gevangenen op de muur werden gezet en vervolgens werden neergeschoten door een peloton soldaten.
De executiemuur heeft sindsdien een belangrijke rol gespeeld in de herinnering aan de gruwelijke terreur die in Auschwitz plaatsvond, en het is nu een plek van herdenking voor de slachtoffers die hier hun leven verloren. In de buurt van de muur staat een herdenkingsmonument ter nagedachtenis aan degenen die hier hun leven moesten laten.
Auschwitz II-Birkenau
Auschwitz II-Birkenau, het grootste subkamp van het Auschwitz-complex, ligt op ongeveer drie kilometer van Auschwitz I, nabij het dorp Brzezinka. Vandaag de dag is het een uitgestrekt herdenkingsgebied met ruïnes van barakken, gaskamers, crematoria, en een indrukwekkend monument ter ere van de miljoenen slachtoffers die daar zijn omgekomen.
De toegangspoort per trein
De "Poort des Doods" van Auschwitz II-Birkenau, ook wel de belangrijkste toegangspoort van het kamp genoemd, is een van de meest iconische en gruwelijke symbolen van de Holocaust. Deze poort, met zijn grote dubbele hekken en het spoor dat het kamp in leidde, werd het begin van de verschrikkelijke reis voor duizenden slachtoffers die hier aankwamen. Gevangen in de treinwagons, vaak na dagenlange reis zonder voedsel of water, kwamen de slachtoffers aan op het perron van Birkenau en werden direct onderworpen aan de selectie van hun levenslot.
Velen werden meteen naar de gaskamers geleid, terwijl anderen werden gedwongen tot dwangarbeid of een tragische dood in de onmenselijke omstandigheden van het kamp.
Houten barakken
De houten barakken in Auschwitz II-Birkenau, die oorspronkelijk werden gebouwd als tijdelijke onderkomens voor de gevangenen, zijn nu overblijfselen van het kamp. Deze barakken waren bedoeld om snel en goedkoop te worden gebouwd, en ze waren vaak overbevolkt, onhygiënisch en slecht geïsoleerd. Duizenden gevangenen moesten in deze barakken slapen, vaak in erbarmelijke omstandigheden, zonder voldoende ruimte, bedding of verwarming. De barakken waren ook vaak slecht verlicht, wat het leven in Birkenau nog ondraaglijker maakte.
De houten barakken zijn tegenwoordig een belangrijk onderdeel van de herdenkingssite in Birkenau. Hoewel veel van de barakken na de oorlog werden vernietigd door de nazi's in een poging de misdaden te verbergen, zijn er enkele bewaard gebleven en gerestaureerd om de bezoekers een beter inzicht te geven in de erbarmelijke leefomstandigheden van de gevangenen.
Treinwagon
De enkele treinwagon verderop het kamp is een krachtig symbool van de deportatie en de massavernietiging van de Holocaust. Duizenden Joden, Roma, politieke gevangenen en andere slachtoffers werden met de trein naar Auschwitz gebracht, vaak onder onmenselijke omstandigheden. De gevangenen werden samengepropt in gesloten goederenwagons zonder ramen, zonder voedsel, water of sanitaire voorzieningen, en de reis duurde soms dagen. Veel mensen stierven al tijdens de reis door uitdroging, ziekte of verstikking.
Bij aankomst in Auschwitz-Birkenau werden de overlevenden direct onderworpen aan de zogenaamde "selekcie" – een selectieproces waarbij ze door SS-officieren werden gescheiden: de meesten werden meteen naar de gaskamers geleid, terwijl een klein aantal werd geselecteerd voor dwangarbeid.
Restanten gaskamers
De restanten van de gaskamers in Auschwitz-Birkenau zijn overblijfselen van de systematische moorden die daar plaatsvonden. In Auschwitz II-Birkenau bevonden zich vier grote gaskamers, die werden gebruikt om duizenden mensen per dag te vermoorden. De gaskamers waren onderdeel van de vernietigingsfaciliteiten die de nazi’s bouwden om hun massamoordprogramma te implementeren. In deze kamers werden slachtoffers vergast met Zyklon B, een dodelijk pesticide.De restanten van de gaskamers in Birkenau zijn deels bewaard gebleven, hoewel de nazi’s na de oorlog hun vernietigingssporen probeerden te verbergen door de gebouwen op te blazen. De overblijfselen die nu zichtbaar zijn, omvatten de fundamenten, de ovens, en de muren van de vernietigingsruimtes.
Monument voor de slachtoffers
Het Internationaal Monument voor de Slachtoffers van het Fascisme in Auschwitz-Birkenau is een herdenkingsmonument dat is opgericht ter nagedachtenis aan de miljoenen slachtoffers van het fascisme, de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog. Het monument, dat zich bevindt op het terrein van Auschwitz-Birkenau, is een belangrijke plek voor reflectie en herdenking. Het werd in 1967 onthuld en is ontworpen om de wereldwijde impact van de misdaden van de nazi’s te symboliseren.
Het monument bestaat uit een groot stenen blok met de inscriptie "Voor de slachtoffers van het fascisme" in meerdere talen. Het is een symbolische herinnering aan de mensen die hun leven verloren in de concentratiekampen.
Auschwitz III-Monowitz
Het derde kamp van Auschwitz, ook bekend als Auschwitz III-Monowitz of Monowitz-Buna, was een van de subkampen van het concentratie- en vernietigingskampcomplex Auschwitz, gelegen in de buurt van het huidige Oświęcim in Polen. Dit kamp werd in 1942 opgericht en was voornamelijk een dwangarbeiderskamp. Het kamp leverde gevangenen aan de nabijgelegen fabriek van IG Farben, waar synthetisch rubber en brandstof werden geproduceerd.
Vandaag de dag is er van het voormalige Auschwitz III-Monowitz zelf nog weinig fysiek overgebleven, vooral omdat het kamp aan het einde van de Tweede Wereldoorlog grotendeels werd vernietigd door de nazi's toen ze zich terugtrokken.
